Je mag slides en informatie uit deze onderzoekstip gebruiken, rekening houdend met de voorwaarden zoals gesteld in volgende Creative Commons licentie: https://creativecommons.org/licenses/by-nc-sa/4.0/

 

(Wetenschappelijke) Integriteit

Integriteit gaat over

• de juiste dingen doen
• de dingen juist doen
• dit alles op het juiste moment
• ongeacht of er niemand kijkt
• of dat er veel mensen kijken.

 

 

Integriteit is inherent verbonden met wat we doen, of niet doen, het komt tot uiting in ons gedrag.

Dit geldt voor onze dagelijkse sociale interacties, maar het geldt evenzeer in een professionele context. Een integere houding houdt immers niet op wanneer we naar het werk gaan.

Integriteit in een professionele context zal meer gericht zijn op het klaren van de klus met zorg en in overeenstemming met de regels en verantwoordelijkheden van het beroep, in dit geval afgestemd op de onderzoekscontext. Daarom wordt verwezen naar "wetenschappelijke integriteit".

Wetenschappelijke integriteit is een onderdeel van de professionele verantwoordelijkheid. Maar omdat het in het verlengde ligt van een algemene vorm van integriteit, zijn de beginselen van wetenschappelijke integriteit voor iedereen relevant; ze gelden immers in het algemeen ook buiten de onderzoekssetting.

 

 

Definitie

Er bestaat geen internationale consensus over een echte definitie van wetenschappelijke integriteit (WI). Er zijn wel beschrijvingen waarin iedereen ongetwijfeld veel aspecten zal herkennen. Bedenk altijd dat deze beschrijvingen beperkingen hebben, nooit alle aspecten zullen dekken en 'inkleuring' kunnen bevatten, afhankelijk van wie het geschreven heeft; de formulering zal weergeven wat die persoon belangrijk vindt of het doel dat hij/zij wil bereiken.

Op Vlaams niveau wordt volgende omschrijving gebruikt; "wetenschappelijke integriteit beschrijft een houding van onderzoekers en degenen die betrokken zijn bij onderzoek waarbij zij hun onderzoek uitvoeren volgens de juiste ethische, wettelijke en professionele kaders, verplichtingen en normen. Het beschrijft een benadering voor het organiseren en uitvoeren van verantwoord academisch en wetenschappelijk werk. Hierdoor is het inherent onderdeel van de kwaliteitszorg van de dagelijkse onderzoekspraktijk en de resultaten daarvan." (Mind the GAP, VLIR online opleidingstool over WI)

 

Hoe weten we wat integer is?

Integer gedrag in onderzoek wordt gestuurd door waarden (=idealen in een gemeenschap) en normen (=concrete handelingsleidende regels). Deze kunnen worden gevonden in een gedragscode.

De Europese Gedragscode voor Wetenschappelijke Integriteit, of de ALLEA-code, helpt onderzoekers bij het realiseren van hun professionele verantwoordelijkheid. Aangezien de UGent deze code in 2018 ondertekende, is het hét toonaangevende document voor onze onderzoeksgemeenschap.

Er zijn 4 'beginselen' in onderzoek (= centrale waarden):

• Betrouwbaarheid,
• Eerlijkheid,
• Respect
• en Verantwoordelijkheid.

De ALLEA-code vertaalt deze beginselen in meer concrete normen die aansluiten bij de dagelijkse onderzoekspraktijk, bv. "Auteurs erkennen op gepaste wijze belangrijk werk en intellectuele bijdragen van anderen". Op die manier kunnen onderzoekers hun gedrag daarop afstemmen.

Hoe concreet een gedragscode ook probeert te zijn, er zal altijd ruimte zijn voor aanvulling en interpretatie. Hoewel het aantal beginselen in ALLEA beperkt is tot vier, kunnen bijkomende waarden worden geïdentificeerd, die elk kunnen worden herleid tot één van de vier beginselen in de ALLEA-code. Toegepast op het voorbeeld rond auteurschap, kan men zich afvragen wat als een 'intellectuele bijdrage' wordt beschouwd. De werkelijkheid is dynamisch en kan niet gemakkelijk in een paar regels worden gedefinieerd. Daarom kunnen andere actoren in het veld, zoals disciplinaire organisaties, tijdschriften, universiteiten/faculteiten, enz. aanvullende richtlijnen hebben die de ALLEA-normen vertalen naar hun specifieke context, bv. in verband met het voorbeeld over coauteurschap, ICMJE. Uiteraard dienen deze aanvullende richtlijnen te allen tijde in lijn te zijn met de ALLEA code. Indien dit niet het geval is, is afstemming op de ALLEA-code van primordiaal belang. Onderzoekservaring en een goed ontwikkeld moreel kompas zullen van cruciaal belang blijven om de richting van de waarden goed te kunnen bepalen en overeenkomstig te kunnen handelen.

Dit hele proces van waarden bepalen, normen stellen en alle aspecten uit het begrip 'wetenschappelijke integriteit' in de praktijk brengen, noemen wij "RCR - responsible conduct of research".

 

Goede, slechte en andere onaanvaardbare praktijken

Ons onderzoeksgedrag kan op een continuüm worden geplaatst. Aan de ene kant van het spectrum vinden we de 'goede onderzoekspraktijken'. Aan het andere uiterste vinden we een aantal onderzoekspraktijken waarover binnen de gemeenschap overeenstemming bestaat, dat ze 'slecht' of compleet onaanvaardbaar zijn. In het midden bevindt zich een grijze zone waar we gedrag treffen dat niet zonder meer 'goed' is en waar de omstandigheden zullen bepalen hoe 'slecht' het is.

 

 

Het spectrum is duidelijk gekoppeld aan onderzoekskwaliteit. Onaanvaardbare onderzoekspraktijken compromitteren of ondermijnen de onderzoekskwaliteit: ze resulteren in onderzoek dat onbetrouwbaar of minder betrouwbaar is.

 

 

De uitdagingen van ALLEA

Er is geen eenduidige definitie van wetenschappelijke integriteit, noch hebben we een lijst van 'do's en don'ts' die voor alle onderzoekers gelden, in alle onderzoeksomstandigheden. Bepaald gedrag zal altijd aanvaardbaar of altijd onaanvaardbaar zijn, maar heel vaak moeten de waarden en normen worden vertaald en aangepast aan elke specifieke onderzoekssituatie. Dit maakt wetenschappelijke integriteit tot een interessant gebied om over na te denken, maar voor sommige onderzoekers is het een grote uitdaging dat het vaak meer gaat om interpretatie en waardering - om het maken van keuzes binnen een bepaald kader. Wetenschappelijke integriteit heeft alles te maken met het kritisch kunnen reflecteren op het eigen onderzoeksgedrag en op het gedrag van anderen.